از زمان‌های قدیم خشک کردن میوه‌ها یکی از روشهای نگهداری و استفاده از میوه‌های تازه بوده است که با کاهش رطوبت و آب درون آنها انجام می‌شود. خشک کردن میوه‌ها می‌تواند چندین دلیل داشته باشد، مانند:
افزایش ماندگاری میوه‌ها
خشک کردن میوه‌ها باعث می‌شود که آنها برای مدت زمان طولانی‌تری قابل نگهداری باشند و از خراب شدن، فاسد شدن یا آلوده شدن جلوگیری شود. میوه‌های خشک می‌توانند در دمای اتاق یا در ظروف بسته‌بندی شده نگهداری شوند.
حفظ خواص غذایی و طعم میوه‌ها
خشک کردن میوه‌ها باعث می‌شود که ارزش غذایی، طعم، رنگ و طراوت میوه‌ها حفظ شود و از از دست رفتن ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌های موجود در آنها کاسته نشود. میوه‌های خشک معمولا شیرین تر و تردتر از میوه‌های تازه هستند و می‌توانند به عنوان یک میان وعده، یک تنقلات، یک پذیرایی یا یک هدیه مورد استفاده قرار گیرند.
کاهش وزن و حجم میوه ها
خشک کردن میوه‌ها باعث می‌شود که وزن و حجم آنها کاهش یابد و در نتیجه حمل و نقل، ذخیره‌سازی و مصرف آنها راحت‌تر و ارزان‌تر شود. میوه‌های خشک در فضاهای کمتری را گرفته و برای سفرها، کمپینگ‌ها، پیک نیک‌ها یا بحران‌های غذایی مناسب هستند.
انواع روشهای خشک کردن میوه
برای تولید میوه‌خشک می‌توان از انواع روشهای مختلف استفاده کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
خشک کردن میوه با نور خورشید
این روش ساده و ارزان است و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. ابتدا، میوه‌های تازه را پس از شستشو و برش دادن به صورت حبه‌ای یا ورقه‌ای، در آب لیمو غوطه‌ور می‌کنند تا از تغییر رنگ جلوگیری شود. سپس میوه‌ها را روی سینی توری یا کاغذ مومی قرار می‌دهند و در معرض نور خورشید می‌گذارند تا خشک شوند. این روش ممکن است چند روز طول بکشد و نیاز به نظارت و جابجایی میوه‌ها دارد. همچنین باید از تماس میوه‌ها با آلودگی‌های محیطی مانند گرد و غبار، حشرات یا حیوانات جلوگیری کرد.
خشک کردن میوه در فر
این روش یکی از روشهای خشک کردن میوه با جریان هوا است که ترکیبی از جریان هوا و حرارت کم است. این کار معمولا در فر انجام می‌شود و بهترین روشی است که می‌توانید استفاده کنید. برای این کار، میوه‌ها را روی کاغذ مومی یا لاینرهای سیلیکونی قرار دهید و درون فر گرم شده به دمای 50 تا 70 درجه سانتی‌گراد بگذارید. مدت زمان خشک شدن میوه‌ها بستگی به نوع و ضخامت میوه‌ها دارد و می‌تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. در طول فرآیند خشک کردن، درب فر را کمی باز بگذارید تا بخار آب بتواند خارج شود. همچنین می‌توانید میوه‌ها را هر چند ساعت یک بار برگردانید تا یکنواخت خشک شود.
خشک کردن میوه با بخاری یا شوفاژ
این روش مشابه روش خشک کردن میوه در فر است، با این تفاوت که از بخاری یا شوفاژ به جای فر استفاده می‌کنند. ابتدا، میوه‌های تازه را پس از شستشو و برش دادن به صورت حبه‌ای یا ورقه‌ای، روی سینی توری یا کاغذ مومی قرار می‌دهند و در نزدیکی بخاری یا شوفاژ می‌گذارند تا گرم شوند و آب آنها تبخیر شود. خشک کردن میوه با بخاری یا شوفاژ ممکن است چند روز طول بکشد و نیاز به نظارت و جابجایی میوه‌ها دارد.
خشک کردن میوه با دستگاه میوه خشک کن
این روش حرفه‌ای و کارآمد است و نیاز به دستگاه خاصی دارد که میوه خشک کن نام دارد. میوه‌های تازه را پس از شستشو و برش دادن به صورت حبه‌ای یا ورقه‌ای، روی سینی‌های دستگاه قرار می‌دهند و دستگاه را روشن می‌کنند. دستگاه با تولید جریان هوای گرم و خشک، میوه‌ها را خشک می‌کند. استفاده از دستگاه خشک کن برای تولید میوه خشک ممکن است چند ساعت طول بکشد و نیاز به تنظیم دما و زمان دستگاه دارد.
روش انجماد سرمایشی یا فریز درایینگ
یک روش خشک کردن میوه‌ها است که با منجمد کردن و تبخیر مستقیم آب درون آنها انجام می‌شود. روش انجمادی دارای مزایایی مانند حفظ شکل، رنگ، طعم، بو، مواد مغذی و طراوت میوه‌ها است. برای انجام این روش، نیاز به دستگاه‌های صنعتی خاصی است که دارای قسمت‌هایی مانند سینی، چیلر، وکیوم پمپ و کندانسور هستند.
مراحل این روش عبارتند از:
انجماد اولیه: در این مرحله، میوه‌های تازه یا خشک را به صورت حبه‌ای یا ورقه‌ای برش می‌زنند و روی سینی‌های دستگاه قرار می‌دهند. سپس میوه‌ها را با سرعت بالا تا دمای منفی سرد می‌کنند تا یخ بزنند که می‌تواند چند ساعت طول بکشد.
خشک کردن اولیه: در این مرحله، فشار داخل دستگاه را کاهش می‌دهند تا یک خلاء ایجاد شود. این باعث می‌شود که آب منجمد درون میوه‌ها به صورت بخار از بین برود. این فرایند تصعید نام دارد و می‌تواند چند روز طول بکشد.
خشک کردن ثانویه: در این مرحله، دما و فشار دستگاه را تغییر می‌دهند تا آب باقی مانده در میوه‌ها را نیز تبخیر کنند. این فرایند تبخیر نام دارد و می‌تواند چند ساعت طول بکشد.
پس از اتمام این مراحل، میوه‌های خشک شده را از دستگاه خارج می‌کنند و در بسته‌بندی‌های مناسب قرار می‌دهند. در این روش، بافت میوه‌ها پس از فرآیند خشک شدن به صورت ترد و پفکی می‌باشد.
مزایا و معایب انواع روشهای خشک کردن میوه:
خشک کردن میوه با آفتاب
روش ارزان و ساده است اما نیاز به زمان زیادی دارد و ممکن است میوه‌ها تحت تاثیر عوامل محیطی مانند گرد و غبار، حشرات، پرندگان و رطوبت قرار بگیرند.
خشک کردن میوه در فر
این روش از جریان هوا و حرارت کم برای خشک کردن میوه استفاده می‌کند. سریع‌تر و کنترل پذیرتر از روش آفتاب است و نیازی به افزودن شکر یا مواد نگهدارنده ندارد. اما ممکن است مصرف برق زیادی داشته باشد و میوه‌ها را کمی تیره‌تر کند.
خشک کردن میوه با بخاری و شوفاژ
این روش از حرارت تولید شده توسط بخاری یا شوفاژ برای خشک کردن میوه استفاده می‌کند. برای فصل سرما مناسب است و می‌تواند میوه‌ها را در مدت کمتری خشک کند. اما ممکن است میوه‌ها را خیلی خشک و سفت کند و طعم آنها را تغییر دهد.
خشک کردن میوه با دستگاه خشک کن
این روش بسیار کارآمد و باکیفیت است و می‌تواند میوه‌ها را به صورت یکنواخت و با حفظ رنگ و طعم خشک کند. اما نیاز به خرید یک دستگاه مخصوص دارد که ممکن است گران باشد و فضای زیادی اشغال کند.
خشک کردن میوه با روش انجماد سرمایشی
یکی ار روشهای نوین و پیشرفته خشک کردن میوه است که دارای مزایا و معایبی است. از جمله مزایا آن عبارتند از:
- حفظ ارزش غذایی، رنگ، طعم، عطر و بافت میوه تا 95 درصد
- عدم تغییر شکل و حجم میوه
- عدم نیاز به مواد نگهدارنده
- افزایش ماندگاری و مقاومت در برابر خرابی
معایب
- قیمت بالای دستگاه فریز درایر
- نیاز به برق زیاد برای تولید دمای پایین
- محدودیت در انتخاب میوه‌های مناسب برای این روش
- نیاز به بسته‌بندی مناسب برای جلوگیری از جذب رطوبت
کدام روش را انتخاب کنیم؟
به نظر می‌رسد که بهترین روش خشک کردن میوه بستگی به نوع میوه، زمان، هزینه و تجهیزات موجود دارد. اما اگر بخواهیم یک روش را به عنوان بهترین روش انتخاب کنیم، می‌توانیم روش خشک کردن میوه با دستگاه‌ها را پیشنهاد کنیم، زیرا می‌تواند میوه‌ها را با کیفیت بالا و با حفظ خواص آنها خشک کند. البته این روش نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه دارد اما در بلندمدت می‌تواند صرفه‌جویی در زمان و برق داشته باشد.
روش گرمایشی یا انجمادی؟
برای پاسخ به این سوال، باید مزایا و معایب هر دو روش را با هم مقایسه کنیم. از نظر کیفیت، روش انجماد سرمایشی می‌تواند میوه‌ها را با حفظ خواص بیشتر خشک کند ولی از نظر هزینه، روش خشک کردن میوه با دستگاه خشک کن ارزان‌تر و اقتصادی‌تر است. از منظر زمان، روش انجماد سرمایشی سریع‌تر است ولی از نظر تجهیزات، روش خشک کردن میوه با دستگاه خشک کن ساده‌تر و در دسترس‌تر است. توجه به انواع میوه‌های قابل خشک کردن، روش انجماد سرمایشی محدودیت‌های بیشتری دارد ولی روش خشک کردن میوه با دستگاه خشک کن تقریباً برای همه میوه‌ها مناسب است.
بنابراین، به نظر می‌رسد که هر دو روش خشک کردن میوه مزایا و معایب خود را دارند و بهترین روش بستگی به نیاز و بودجه شما دارد. اگر به دنبال کیفیت بالا و زمان کم هستید و می‌توانید هزینه بالای دستگاه فریز درایر را بپردازید، روش انجماد سرمایشی برای شما مناسب‌تر است. اما اگر شما به دنبال هزینه کم و تجهیزات ساده هستید و می‌توانید کیفیت کمتر و زمان بیشتر را تحمل کنید، روش خشک کردن میوه با دستگاه خشک کن برای شما مناسب‌تر است.
